ESOP (Employee Stock Ownership Plan) là kế hoạch phát hành cổ phiếu theo chương trình lựa chọn cho người lao động trong công ty. Cổ phiếu ESOP thường được phát hành với giá ưu đãi kèm một số điều kiện.
Ví dụ: Techcombank phát hành hơn 6 triệu cổ phiếu, trong đó có 705.367 cổ phiếu phát hành cho người lao động nước ngoài và hơn 5,3 triệu cổ phiếu phát hành cho người lao động Việt Nam. Tỷ lệ cổ phiếu phát hành/tổng cổ phiếu đang lưu hành là 0,1714%.Giá phát hành là 10.000 đồng/cp. Cổ phiếu ESOP bị hạn chế chuyển nhượng trong 1 năm.
Công ty Cổ phần Thế giới di động (Cổ phiếu MWG), Công ty Cổ phần FPT (Cổ phiếu FPT) hay Công ty Cổ phần chứng khoán SSI (Cổ phiếu SSI) là những công ty ở Việt Nam thường xuyên phát hành cổ phiếu ESOP cho người lao động.
Lợi ích của cổ phiếu ESOP
Đối với nhân viên:
Phát hành cổ phiếu ESOP được xem như phần thưởng dành cho những nhân viên chủ chốt của công ty. Quyền lợi của người lao động được gắn với thành công của công ty sẽ là động lực cho họ nỗ lực đóng góp cho công ty nhiều hơn trong tương lai.
Thưởng bằng cổ phiếu còn giúp nhân viên tránh được các khoản thuế thu nhập cá nhân khổng lồ, chỉ phải nộp 0,1% thuế khi bán cổ phiếu trên sàn chứng khoán và một khoản phí giao dịch cổ phiếu.
Đối với doanh nghiệp:
Cổ phiếu ESOP giúp cho doanh nghiệp giữ chân được những nhân sự nòng cốt và có được sự đóng góp nhiều hơn từ những thành viên chủ chốt của công ty.
Bên cạnh đó, bằng cách phát hành cổ phiếu thưởng, doanh nghiệp sẽ không phải chi thưởng bằng tiền mặt mà sử dụng nguồn lợi nhuận giữ lại để phát hành cổ phiếu. Số lượng tiền mặt tăng lên giúp doanh nghiệp gia tăng vốn điều lệ.
Điệu kiện phát hành cổ phiếu ESOP
Để được phát hành cổ phiếu ESOP, các doanh nghiệp là công ty cổ phần phải đáp ứng được các điều kiện dưới đây:
- Công ty đại chúng có chương trình lựa chọn và kế hoạch phát hành cổ phiếu được đại hội đồng cổ đông thông qua. Tổng số cổ phiếu phát hành theo chương trình trong mỗi 12 tháng không được vượt quá 5% số cổ phần đang lưu hành của công ty.
- Hội đồng quản trị phải công bố rõ các tiêu chuẩn và danh sách người lao động được tham gia, nguyên tắc xác định giá bán, nguyên tắc xác định số cổ phiếu được phân phối cho từng đối tượng và thời gian thực hiện.
- Công ty phải có đủ nguồn vốn thực hiện căn cứ báo cáo tài chính gần nhất được kiểm toán từ các nguồn thặng dư vốn, quỹ đầu tư phát triển, lợi nhuận sau thuế chưa phân phối, quỹ khác.
- Trường hợp công ty đại chúng là công ty mẹ phát hành cổ phiếu để thưởng cho người lao động thì nguồn vốn thực hiện được căn cứ trên báo cáo tài chính của công ty mẹ. Riêng từ nguồn lợi nhuận sau thuế chưa phân phối, nguồn vốn thực hiện không được vượt quá mức lợi nhuận sau thuế chưa phân phối trên báo cáo tài chính hợp nhất được kiểm toán.
- Trường hợp nguồn vốn thực thấp hơn lợi nhuận sau thuế chưa phân phối trên báo cáo tài chính hợp nhất và cao hơn mức lợi nhuận sau thuế chưa phân phối trên báo cáo tài chính của công ty mẹ, công ty chỉ được sử dụng lợi nhuận sau thuế chưa phân phối sau khi đã điều chuyển lợi nhuận từ các công ty con về công ty mẹ.
- Trường hợp công ty phát hành cổ phiếu thưởng cho người lao động, tổng giá trị các nguồn vốn trên phải đảm bảo không thấp hơn tổng giá trị vốn cổ phần tăng thêm theo phương án được đại hội đồng cổ đông thông qua.
Rủi ro khi phát hành cổ phiếu ESOP
Rủi ro pha loãng cổ phiếu
Pha loãng cổ phiếu xảy ra khi một công ty phát hành cổ phiếu mới khiến cho tỉ lệ sở hữu công ty của các cổ đông hiện tại bị giảm xuống, cùng với đó là thu nhập trên mỗi cổ phiếu (EPS) của cổ đông bị sụt giảm.
Phát hành ESOP dù số lượng ít hay nhiều đều khiến cho quyền lợi của cổ đông bị suy giảm. Trên thực tế đã xảy ra nhiều trường hợp khi có thông tin về việc phát hành cổ phiếu ESOP, giá cổ phiếu của doanh nghiệp bị giảm mạnh. Đây được coi là phản ứng của cổ đông đối với động thái phát hành cổ phiếu ESOP của doanh nghiệp.
Rủi ro quản trị doanh nghiệp
Việc phát hành cổ phiếu dành cho ban lãnh đạo sẽ có nguy cơ xảy ra xung đội lợi ích giữa các thành viên trong chính công ty. Thậm chí với một số công ty ban lãnh đạo sẽ làm mọi cách để gia tăng lợi nhuận trong ngắn hạn để đạt đủ điều kiện phát hành ESOP hoặc liên tục phát hành ESOP cho lãnh đạo để trục lợi.
Phát hành cổ phiếu ESOP ảnh hưởng như thế nào đến nhà đầu tư
Việc phát hành cổ phiếu ESOP có thể sẽ ảnh hưởng xấu tới các nhà đầu tư – cổ đông nắm giữa cổ phiếu cổ đông, cụ thể:
- Cổ đông có thể bị giảm thu nhập trên mỗi cổ phiếu khi tốc độ tăng trưởng của doanh nghiệp không theo kịp tốc độ pha loãng cổ phiếu.
- Sau khi hết điều kiện bị phong tỏa, có một lượng lớn cổ phiếu đẩy ra thị trường có thể ảnh hưởng tiêu cực đến diễn biến giá cổ phiếu của doanh nghiệp.
Việc phát hành ESOP đạt được hiệu quả và hạn chế được rủi ro khi đảm bảo hai yếu tố:
- Phát hành ESOP gắn liền với sự tăng trưởng và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp.
- Việc phát hành ESOP đi kèm các điều kiện phù hợp.
Do vậy, để giữ được niềm tin của các nhà đầu tư, doanh nghiệp cần cân đối lợi ích của cổ đông với lợi ích của cán bộ công nhân viên khi lập kế hoạch phát hành cổ phiếu ESOP.
Nguồn: Tổng hợp
