Cổ phiếu IPO là cổ phiếu được phát hành lần đầu tiên ra công chúng, khi doanh nghiệp đăng ký giao dịch trên sàn chứng khoán. Cổ phiếu này hội tụ đầy đủ những đặc điểm của cổ phiếu phổ thông ngoài thị trường.
Đặc điểm của cổ phiếu IPO
- Cổ phiếu không có kỳ hạn và không hoàn vốn như trái phiếu. Cổ tức chi trả phụ thuộc vào kết quả kinh doanh của doanh nghiệp. Cổ đông là người cuối cùng được thanh toán nếu công ty bị phá sản.
- Giá cổ phiếu biến động rất mạnh do chịu sự tác động của nhiều nhân tố. Thông thường những cổ phiếu IPO có mức giá khá thấp lúc ban đầu, sau đó mới tăng trưởng lớn theo thời gian.
- Cổ phiếu IPO có tính thanh khoản cao, dễ dàng chuyển hóa thành tiền mặt thông qua giao dịch mua bán trên sàn. Khi tổ chức IPO minh bạch và công khai các báo cáo tài chính, chiến lược đưa ra có triển vọng cao sẽ thu hút nhiều nhà đầu tư.
- Cổ phiếu IPO cũng chứa đựng những rủi ro nhất định: Mất giá bởi hoạt động kinh doanh trì trệ, sa sút, các sự kiện nổi bật làm ảnh hưởng đến chiến lược, danh tiếng công ty,…
- Cổ phiếu IPO trong lần phát hành đầu tiên có mức giá hấp dẫn hơn so với nhiều loại chứng khoán khác ngoài thị trường. Thực tế nó là cổ phiếu hoàn toàn mới trên thị trường, nhà đầu tư chỉ có thể phân tích và định giá thông qua những dữ kiện trong các báo cáo do chính công ty công bố ra. Nên mức giá dự đoán có thể thấp hơn so với giá trị thực tế, mọi người sẽ có xu hướng mua vào rất nhiều. Sau khi IPO, cổ phiếu được giao dịch giữa các nhà đầu tư với nhau, lúc này công ty sử dụng vốn huy động cho mục đích kinh doanh, phát triển mang về lợi nhuận cao làm giá giao dịch cổ phiếu tăng mạnh và ngày càng hấp dẫn hơn.
Một số trường hợp cụ thể về việc mức giá thay đổi: Thương vụ IPO của ứng dụng Snap năm 2017, ngay khi có thông báo thực hiện, một hiệu trưởng trường trung học đã gom góp trong các quỹ từ phụ huy số tiền 15.000 USD để sở hữu số lượng lớn cổ phiếu Snap. Sau khi hoạt động IPO diễn ra thành công, ông thu về 19 triệu USD nhờ lượng cổ phiếu đang nắm giữ, năm năm sau giá trị tăng lên 43 triệu USD.
Một vụ khác nổi tiếng hơn là thương vụ IPO của Amazon, năm 1997 giá cổ phiếu ở thời điểm có dự định thực hiện IPO là 18 USD/ cổ phiếu và sau khi doanh nghiệp lên sàn thành công cho đến nay, giá đã đạt gần 1000 USD/ cổ phiếu. Vậy là những nhà đầu tư nào sở hữu cổ phiếu ở thời điểm IPO bây giờ nắm trong tay lượng tài sản cực kỳ khổng lồ.
Chính vì những minh chứng thực tế này, cổ phiếu IPO càng được thu hút nhiều hơn. Nhưng không phải ai cũng có cơ hội sở hữu chúng nếu không biết cách mua, một số quy định và vấn đề liên quan đã gây nhiều khó khăn cho nhà đầu tư trong việc tham gia vào thị trường IPO.
Cách mua cổ phiếu IPO
Những doanh nghiệp sau khi được ủy ban chứng khoán nhà nước chấp nhận thực hiện IPO, sẽ thông báo thông tin lên các phương tiện truyền thông đại chúng để mọi người cùng biết. Hiện nay, nhà đầu tư có thể đăng ký mua cổ phiếu IPO trực tiếp tại Website chính thức của tổ chức phát hành hoặc tại những công ty chứng khoán làm môi giới.
Người dùng tìm đến mục “Đăng ký thông tin mua IPO” trong menu công cụ của trang web. Bạn cần điền Form gồm những thông tin quan trọng sau đây:
- Đối tượng khách hàng là cá nhân hay tổ chức, có quốc tịch Việt Nam hay nước ngoài.
- Thông tin về nhà đầu tư: Số tài khoản giao dịch chứng khoán và nơi đăng ký mở tài khoản giao dịch, họ tên, ngày tháng năm sinh, quốc tịch, mã số thuế, chứng minh nhân dân,…
- Nếu cá nhân là cổ đông lớn hiện hữu của công ty, thuộc đối tượng công bố thông tin thì nhấn chọn “Có” vào mục “Có quyền mua chứng khoán cơ sở của chứng quyền”. Nếu không thì chọn “Không” rồi qua bước tiếp theo.
- Bổ sung thông tin người ủy quyền nếu được ủy quyền mua cổ phiếu IPO.
- Điền thông tin đăng ký mua cổ phiếu: Mã cổ phiếu, tên cổ phiếu, giá phát hành, số lượng đăng ký mua,… Lưu ý việc mua cổ phiếu IPO có tính phí giao dịch khác nhau giữa mỗi công ty chứng khoán.
- Điền thông tin tài khoản ngân hàng người đăng ký trong trường hợp mua không thành công sẽ được trả lại tiền.
- Lựa chọn hình thức nhận kết quả giao dịch bằng thư điện tử.
- Lựa chọn chi nhánh/ phòng giao dịch của tổ chức phát hành hoặc công ty chứng khoán để hỗ trợ hoàn tất thủ tục đăng ký.
- Nhấn chọn gửi thông tin đăng ký thành công.
Lưu ý nhà đầu tư cần gửi kèm hồ sơ đăng ký gồm:
- Giấy đăng ký mua chứng quyền đảm bảo, giấy xác nhận ngân hàng về việc đã mở tài khoản góp vốn mua cổ phần.
- Nếu đăng ký lưu ký chứng khoán phải bổ sung bản sao hợp lệ giấy đăng ký mở tài khoản lưu ký.
- Bản sao chứng minh nhân dân người đăng ký, người ủy quyền.
- Bản sao giấy xác nhận mã số giao dịch của trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam đối với nhà đầu tư nước ngoài..
- Giấy ủy quyền nếu có.
Những lưu ý khi mua cổ phiếu IPO
Mặc dù thị trường IPO rất hấp dẫn đối với nhà đầu tư. Nhưng để chắc chắn việc mua cổ phiếu IPO sẽ mang lại lợi nhuận tốt nhất, bạn cần quan tâm một số lưu ý sau đây:
- Nhà đầu tư phải hoàn tất quá trình đăng ký mua IPO, bổ sung hồ sơ hợp lệ trong thời hạn quy định trước khi kết thúc thời gian phát hành, nếu có sai sót gì phải chỉnh sửa thông tin kịp thời.
- Cổ phiếu được phát hành IPO hoàn toàn chuyển nhượng được nhưng bị giới hạn số lượng.
- Những doanh nghiệp mới thành lập chưa ổn định trong mô hình hoạt động cần được xem xét và cân nhắc kỹ lưỡng trước khi quyết định mua cổ phiếu IPO.
- Nhà đầu tư nên nhận sự tư vấn của chuyên gia để hiểu rõ hơn hoạt động này, nắm bắt quy trình và những thông tin quan trọng, tránh sai sót trong quá trình giao dịch dẫn đến những tổn thất nghiêm trọng.
Có nên đầu tư cổ phần trước IPO không?
Pre IPO nghĩa là cổ phiếu trước IPO và chưa thực sự được đưa ra thị trường mà chỉ nằm trong kế hoạch. Thực tế giá trị cổ phiếu trước IPO thấp hơn rất nhiều so với mức giá khi mở bán trên sàn. Nên nếu bạn sở hữu chúng trước khi IPO sẽ nhận lại lợi nhuận ngay lập tức ở thời điểm hoàn tất IPO.
Tuy nhiên, bởi vì cổ phiếu dạng này chứa đựng rủi ro rất lớn nếu công ty quyết định hủy bỏ IPO. Không có sự đảm bảo chắc chắn nào về việc công ty sẽ thực hiện IPO và khi đó giá cổ phiếu thực tế trên thị trường không thể xác định được. Chính vì vậy bạn phải cẩn trọng trước khi quyết định mua Pre IPO nhé.
- Nếu việc thực hiện IPO bởi các công ty tổ chức lớn, có tiếng trong ngành thì nhà đầu tư nên đăng ký mua cổ phần trước IPO. Vì trong dài hạn giá trị cổ phiếu sẽ tăng bởi chiến lược kinh doanh hiệu quả của công ty.
- Nhưng nếu doanh nghiệp IPO chưa phát triển ổn định, tầm nhìn chiến lược ngắn hạn và còn nhiều vấn đề bất cập thì bạn nên cân nhắc. Trường hợp này chúng ta không thể chắc rằng giá trị cổ phần có tăng trong tương lai hay không. Có những thương vụ IPO giúp một người trở thành tỷ phú, nhưng cũng có khi làm người ta mất hết tài sản.
Quan trọng là khẩu vị rủi ro của mỗi người, trường hợp thứ hai sẽ hấp dẫn hơn với những nhà đầu tư mạo hiểm, hoặc những tổ chức muốn thâu tóm doanh nghiệp IPO.
Pre IPO là thuật ngữ còn khá mới trong thị trường Việt Nam, không nhiều nhà đầu tư biết về hoạt động này nhưng ở nước ngoài thì nó khá phổ biến. Đối nhiều người, đây vẫn là một lựa chọn tuyệt vời để họ nâng cao giá trị tài sản của mình. Nhưng nếu bạn sợ rủi ro thì nên xem xét lại, có thể nhận tư vấn từ chuyên gia để đưa ra quyết định tốt hơn.
Kinh nghiệm cho nhà đầu tư IPO
Một số lời khuyên của chuyên gia dành cho nhà đầu tư nào đã và đang muốn mua cổ phiếu IPO không thể bỏ qua:
- Đầu tiên bạn phải tìm hiểu rõ thông tin bản cáo bạch của doanh nghiệp đang thực hiện IPO. Bản cáo bạch này sẽ công bố ngay khi tổ chức được ủy ban chứng khoán chấp nhận phát hành chứng khoán. Thông tin cần lưu ý gồm: Tài sản doanh nghiệp, hiệu quả kinh doanh và tình hình tài chính. Thông qua chúng bạn sẽ phân tích và đưa ra quyết định có nên đầu tư vào hay không. Lưu ý bản cáo bạch được thực hiện bởi chính doanh nghiệp nên một số thông tin có thể bị điều chỉnh, vì vậy nhà đầu tư phải tỉnh táo và cân nhắc kỹ lưỡng trước khi lựa chọn.
- Theo dõi, nghiên cứu lĩnh vực hoạt động của công ty IPO: Thông tin bản cáo bạch không thể phản ánh chính xác 100% hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Nhà đầu tư phải nghiên cứu thêm tổng quan ngành nghề tổ chức đang hoạt động đối với tình hình kinh tế hiện tại. So sánh xem so với đối thủ cạnh tranh thì triển vọng của doanh nghiệp có tốt không? Theo dõi lại những báo cáo, dữ liệu tài chính khác trong vòng năm năm gần nhất để có cái nhìn toàn diện hơn.
- Nhà đầu tư nên ưu tiên những công ty sử dụng dịch vụ tư vấn có tiếng trong ngành. Doanh nghiệp sẽ hợp tác với nhiều bên để hoàn tất quá trình đăng ký IPO, trong đó có công ty tư vấn IPO. Nếu doanh nghiệp lựa chọn công ty có danh tiếng, chất lượng, minh bạch và uy tín sẽ đảm bảo tính an toàn cho phần vốn góp của cổ đông. Ngược lại nếu chọn đơn vị mới, còn non nớt trong nghiệp vụ thì rủi ro sẽ cao đối với việc đầu tư vào cổ phiếu IPO.
- Bản thân mỗi người phải chủ động trong việc tiếp cận thông tin và có sự kiên nhẫn. Các sự kiện nóng luôn được cập nhật liên tục trên trang chủ của công ty hoặc những trang báo chính thống. Việc theo dõi và nắm bắt thông tin kịp thời giúp nhà đầu tư tỉnh táo trong quá trình giao dịch. Sự kiên nhẫn chờ đợi giúp bạn thoát khỏi tình trạng thao túng bởi những biến động ảo từ thị trường, nhận được khoản lợi cao hơn so với dự tính nếu diễn biến nền kinh tế tích cực hơn.