Bẫy thanh khoản là gì? Nguyên nhân và cách thoát khỏi bẫy thanh khoản

Bẫy thanh khoản (Liquidity Trap) là tình trạng lãi suất quá thấp, dẫn đến xu hướng thị trường tích trữ tiền mặt và các tài sản có giá trị khác (sinh lời thấp, nhưng thanh khoản cao) thay vì đầu tư vào trái phiếu, cổ phiếu hoặc các tài sản sinh lời khác.

Bẫy thanh khoản sẽ xảy ra khi Ngân hàng Trung ương bơm tiền để kích thích nền kinh tế nhưng không thành công do cầu tiền trên thị trường gần như bằng không. Sự kiện này sẽ làm cho lãi suất danh nghĩa giảm xuống bằng không. Mọi người có xu hướng tích trữ tài sản như vàng hoặc tiền mặt thay vì đầu tư. Điều này sẽ dẫn đến suy thoái kinh tế.

Ví dụ thực tế:

Nền kinh tế Nhật Bản những năm 1990 rơi vào bẫy thanh khoản, dẫn đến một thập kỷ mất mát. Cụ thể, trong những năm 1990, chính phủ Nhật Bản đã nhiều lần hạ lãi suất hoặc “lãi suất bằng 0” để cứu nền kinh tế khỏi cuộc khủng hoảng bong bóng bất động sản.
Tuy nhiên, hoạt động điều tiết lãi suất đã khiến nền kinh tế Nhật Bản đi vào suy thoái và trì trệ trong nhiều năm. Đến năm 2002, nhờ chính sách nới lỏng kinh tế, lãi suất tăng, xuất nhập khẩu mở rộng, kinh tế Nhật Bản phục hồi trở lại.

Dấu hiệu:

Lãi suất danh nghĩa gần bằng 0: Lãi suất thấp sẽ tác động đến tâm lý nhiều người dân chuyển sang nắm giữ tiền mặt, tài sản không có giá trị sinh lời, thay vì đầu tư vào các kênh tài chính khác như chứng khoán.
Chính sách tiền tệ của ngân hàng trung ương mất tác dụng: Các đợt bơm tiền vào nền kinh tế nhằm phục hồi nhưng không hiệu quả. Nền kinh tế có dấu hiệu suy thoái, người dân và doanh nghiệp không vay vốn phát triển sản xuất kinh doanh. Đồng thời, các ngân hàng thương mại cũng siết chặt cho vay để hạn chế nợ xấu.
Dấu hiệu giảm phát: Dấu hiệu cho thấy người dân đang bắt đầu thận trọng hơn trong chi tiêu, làm giảm nhu cầu trong nền kinh tế, từ đó gây ra giảm phát.

Nguyên nhân:

Doanh nghiệp và người dân kỳ vọng vào xu hướng giảm phát: Kỳ vọng về mức giá trong tương lai giảm, giá trị của tiền tăng. Điều này khiến mọi người có xu hướng nắm giữ tiền thay vì đầu tư.
Mọi người tập trung vào việc tiết kiệm tiền thay vì đầu tư: Các tác nhân trong nền kinh tế sẽ tập trung vào việc tiết kiệm tiền hơn là đầu tư và chi tiêu vì nền kinh tế đang suy thoái. Đồng thời, các ngân hàng thương mại cũng khó cho vay hơn, do lo sợ mất khả năng thanh toán, phá sản. Điều này đồng nghĩa với việc tiền không được huy động và doanh nghiệp không có vốn để đầu tư mở rộng sản xuất.
Ngân hàng gặp khủng hoảng tín dụng: Các ngân hàng thương mại phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng tín dụng, dẫn đến một cuộc khủng hoảng tín dụng. Lúc này họ sẽ tập trung chỉnh trang cân đối tài chính kế toán thay vì gia tăng các khoản nợ.
Kênh liên kết trở nên kém hấp dẫn: Giá trị thấp hơn của trái phiếu mặc dù lãi suất tăng vẫn không thu hút các nhà đầu tư. Do các nhà đầu tư cho rằng thị trường đang suy giảm, không có khả năng phục hồi và đầu tư vào trái phiếu là không hiệu quả.

Cách thoát khỏi bẫy thanh khoản:

Theo nhà kinh tế học Paul Krugman

Paul Krugman – nhà kinh tế nổi tiếng đã nói: “Tạo ra kỳ vọng lạm phát là cách thoát khỏi bẫy thanh khoản”. Cụ thể, các cách tạo lạm phát kỳ vọng có thể thực hiện như:

Phá giá nội tệ.
Tăng thuế tiêu dùng.
Theo dõi kỳ vọng lạm phát.
Thúc đẩy tăng trưởng nhanh hơn trong cung tiền.

Theo nhà kinh tế học Keynes

“Chính sách tài khóa mở rộng sẽ giúp nền kinh tế thoát khỏi bẫy thanh khoản”, Keynes nói. Điều này được hiểu là hiện tượng giảm phát sẽ khiến lãi suất tiến gần bằng 0, do đó làm giảm tổng cầu và tạo ra bẫy thanh khoản.

Chính sách tài khóa mở rộng kích thích tổng cầu, do đó bù đắp cho sự thiếu hụt trong tiêu dùng tư nhân. Các chính sách tài khóa mở rộng bao gồm: